RH: xeerka qaramada midoobey ee chapter 7 oo laga yaabo in aad inbadan ka maqasheen siyaasiyiinta soomaalida.
Chapter 7 waa Xeer ay leedahay Qaramada Midoobey (UN Charter) wuxuu ka hadlayaa tallaabooyinka lagama maarmaanka ah ee nabadda iyo amniga caalamiga ah lagu ilaalinayo. Xeerkan waxaa si gaar ah loogu talagalay in ay faahfaahiyo awoodaha ay Golaha Ammaanka ee Qaramada Midoobey u isticmaali karaan si ay u wax ka qabtaan khataraha nabadda, jebinta nabadda, ama falalka gardarrada ah ee caalamka.
Faahfaahinta Chapter 7:
-
Qodobka 39: Golaha Ammaanka ayaa go'aamiya haddii uu jiro khatar ku wajahan nabadda, jebinta nabadda, ama falal gardarro ah, iyo tallaabooyinka loo baahan yahay si xaaladda loo xalliyo.
-
Qodobka 40: Inta aanan tallaabo la qaadin, Golaha Ammaanka wuxuu ku baaqi karaa in dalalka ay khuseyso inay qaadaan tallaabooyin si ay uga hortagaan xaaladda si aaney uga sii darin.
-
Qodobka 41: Haddii aan tallaabooyinka nabadeed ee la isku dayay aysan waxba ka tari karin, Golaha Ammaanka wuxuu oggolaan karaa cunaqabataynno aan milatari ahayn, sida joojinta xiriirka ganacsi, xayiraadda dhaqaale, iyo xiriirka isgaarsiinta.
-
Qodobka 42: Haddii tallaabooyinka qodobka 41 aysan ku filnayn, Golaha Ammaanka wuxuu qaadi karaa tallaabo milatari oo ay ku jiraan isticmaalka ciidamada, si loo ilaaliyo ama dib loogu soo celiyo nabadda caalamka.
-
Qodobka 43: Waddamada xubnaha ka ah Qaramada Midoobey waxaa laga doonayaa inay diyaar u noqdaan inay ciidamadooda ku taageeraan Golaha Ammaanka haddii loo baahdo tallaabo milatari.
Chapter 7 waxaa loo isticmaali karaa xaaladaha ay jiraan qalalaase ama dagaallo halis gelinaya nabadda caalamka, iyadoo Golaha Ammaanka uu awood u leeyahay inuu ku soo rogo cunaqabatayn, iyo haddii loo baahdo inuu isticmaalo awood milatari si loo sugo nabadda. Tani waxay siinaysaa Golaha Ammaanka awood weyn oo uu ku ilaalin karo nabadda iyo amniga caalamiga ah.
ma jiraan dalal hada ku jita chapter 7 ama kuwo hore loogu fuliyey xeerkan?
Haa, waxaa jiray dalal hore loogu fuliyey Chapter 7 kuwaas oo la saaray cunaqabatayn ama la farageliyey si loo ilaaliyo ama dib loogu soo celiyo nabadda caalamiga ah waxaa ka mid ah:
Ciraaq: Dagaalkii Khaliijka kadib 1990-1991, Golaha Ammaanka ee Qaramada Midoobey wuxuu ku soo rogay Ciraaq cunaqabatayn dhanka hubka ah iyo cunaqabatayn kale oo ballaaran, taasoo qayb ka ahayd Chapter 7. Ciidamada isbahaysiga ee uu hoggaaminayo Mareykanka ayaa ku duulay Ciraaq sanadkii 2003 iyagoo isticmaalaya Chapter 7 si ay meesha uga saaraan xukunka Saddam Hussein.
Afgaanistaan: Kadib weerarradii 11-ka Sebtember ee 2001, Golaha Ammaanka wuxuu ansixiyay faragelin milatari oo ka dhan ah Taalibaan iyo Al-Qaacida, isagoo ku saleysan Chapter 7. Tani waxay keentay in Mareykanka iyo xulafadiisu ay ku duulaan Afgaanistaan sanadkii 2001.
Suudaan (Darfur): Dagaalkii sokeeye ee ka dhacay gobolka Darfur ee Suudaan, Golaha Ammaanka wuxuu ku soo rogay cunaqabatayn milatari iyo kuwa dhaqaale ee ka dhan ah dowladda Suudaan iyo kooxaha hubeysan ee lagu eedeeyay xadgudubyada xuquuqda aadanaha, iyadoo la isticmaalayo Chapter 7.
-
Libya: Sanadkii 2011, kadib kacdoonkii ka bilowday Libya oo ka mid ahaa kacdoonadii Carabta, Golaha Ammaanka wuxuu ansixiyay faragelin milatari oo looga gol leeyahay ilaalinta dadka rayidka ah ee ku sugan Libya, taasoo keentay in la sameeyo hawlgal milatari oo ay horkacayaan NATO si loo tirtiro xukunka Mucamar Al-Qadaafi.
Dalal Hada Ku Jira Chapter 7:
-
Waqooyiga Kuuriya: Dalka Waqooyiga Kuuriya waxaa lagu soo rogay cunaqabataynno adag oo dhanka hubka iyo dhaqaalaha ah, kuwaas oo qayb ka ah Chapter 7, sababo la xiriira barnaamijka hubka nukliyeerka ee uu dalkani sameynayo.
-
Yaman: Yaman ayaa hadda ku jirta xaalad uu Chapter 7 ka shaqeeyo, iyadoo Golaha Ammaanka uu ku soo rogay cunaqabatayn dhanka hubka iyo tallaabooyin kale si loo xalliyo qalalaasaha ka socda dalkaas.
Dalalkan iyo kuwa kale ayaa si joogto ah ama waqti kooban loogu fuliyay tallaabooyin ay ku jiraan cunaqabatayn ama faragelin milatari oo uu Golaha Ammaanka ku ansixiyay ee Xeerka Qaramada Midoobey ee Chapter 7
soomaaliya miyaa laga saarey chapter 7?
Haa, Soomaaliya waxaa laga qaaday qaar ka mid ah xayiraadaha lagu soo rogay iyadoo la adeegsanayo Chapter 7 ee Xeerka Qaramada Midoobey. Bishii Disembar 2023, Golaha Ammaanka ee Qaramada Midoobey ayaa si wadajir ah u ansixiyay in laga qaado cunaqabataynta hubka ee saarneyd dowladda Soomaaliya tan iyo 1992-kii. Tani waxay u ogolaanaysaa dowladda Federaalka Soomaaliya in ay si rasmi ah u soo iibsato hub si ay u xoojiso awooddeeda milatari ee lagu dagaallamayo kooxda Al-Shabaab.
Inkastoo laga qaaday xayiraadda hubka, Soomaaliya weli waxaa ku jira cunaqabatayno kale oo qaar ka mid ah ku saleysan Chapter 7, gaar ahaan kuwa la xiriira kooxaha argagixisada sida Al-Shabaab. Dowladda Soomaaliya ayaa ku faraxsan in tallaabadan ay u tahay fursad ay ku xoojin karto awooddeeda ciidan si ay uga hortagto khataraha amniga.
Waxaa xusid mudan in Soomaaliya weli ku jirto habka kala guurka ee laga saarayo ciidamada nabad ilaalinta ee Midowga Afrika (ATMIS) sanadkan 2024, iyada oo weli golaha ammaanku uu la socdo xaaladda amniga ee dalka .
Xogtan waxaa diyaariyey . Tafetiraha Radio Hormuud
Maxamed-Amiin Siyaad Cabdi.